Pengaruh bahasa Sanskrit dalam bahasa Melayu

 Pendahuluan

Bahasa ialah alat komunikasi yang dimiliki oleh sese­buah masyarakat penuturnya. Sesebuah masyarakat bahasa yang dinamai bangsa mesti mempunyai bahasanya yang tersendiri yang membezakannya dengan masyarakat penu­tur bahasa lain. Sesuatu bahasa itu merupakan warisan dari zaman ke zaman. Bahasa yang diwarisi daripada satu generasi kepada satu generasi biasanya akan menga­lami perubahan, baik dari segi bunyi, bentuk, mahupun makna. Walaupun  berlaku perubahan, bahasa tersebut tetap difahami oleh penutur-nya, bersesuaian dengan perkembangan zaman yang dilalui penuturnya.

Sesuatu bahasa itu juga mempunyai kawasan penuturnya. Semakin luas kawasan geografi yang dihuni oleh penutur bahasa itu, semakin tersebarlah bahasa yang berkenaan.  Banyak faktor  yang menyebabkan sesuatu bahasa itu boleh tersebar luas.Antaranya ialah faktor politik, seperti penjajahan, faktor sosial, ekonomi, dan budaya. Perpindahan manusia dari satu tempat ke satu tempat untuk tujuan penyebaran agama,  mengelakan bencana alam, demi penca­paian taraf hidup yang lebih baik juga merupa­kan punca bagaimana sesuatu bahasa itu boleh tersebar. Faktor perpindahan atau migrasi yang mendedahkan manusia kepada pengalaman baharu serta bahasa-bahasa lain di seki­tar penempatan baharu itu merupakan fak­tor utama yang boleh mencetuskan perubahan kepada sesuatu bahasa itu. Bahasa pendatang dan bahasa setempat lazimnya saling mempengaruhi sehingga banyak kata boleh dipinjam atau terus diserap sebagai kata baharu bagi bahasa-bahasa yang bertembungan itu.

Di alam Melayu, bahasa asing yang pertama tersebar ke rantau ini ialah bahasa Sanskrit, dan ini terbukti daripada kosa kata yang ter­dapat dalam bahasa Melayu. Selepas itu, bahasa Arab pula mencorakkan bahasa

Melayu apabila pedagang dan pendak­wah Arab datang ke alam Melayu pada abad kesepuluh. Penyerapan kata Cina dan kata Tamil dalam bahasa Melayu berlaku melalui penghijrahan orang Cina dan India ke dunia Melayu.Kedatangan penjajah Portugis, Belanda dan Inggeris ke dunia Melayu terus mencorakkan perkembangan kosa kata bahasa Melayu pada abad kelima belas sehinggalah ke abad kedua puluh. Selepas abad ketujuh belas, pengaruh bahasa Inggeris begitu ketara dalam perkembangan kosa kata bahasa Melayu dengan penjajahan Inggeris di Tanah Melayu. Pengaruh ini terus  berkembang  sehingga ke hari ini dengan perkembangan sains, teknologi, dan telekomu­nikasi serta asakan globalisasi. Nyatalah bahawa Bahasa Melayu menjalani perkembangan yang seiring dengan perkembangan global.

   Pengaruh Bahasa Asing Terhadap Bahasa Melayu

Peminjaman unsur asing oleh bahasa Melayu dapat dilihat dari segi peminjaman:

a. huruf atau sistem tulisan

b. bunyi-bunyi

c. imbuhan

d. kosa kata sepertiperkataan, istilah, dan peribahasa asing, dan

e. struktur ayat.

Jenis-jenis peminjaman

a. peminjaman tulen (matematik, bonus)

b.  peminjaman kacukan (kasut but)

c. peminjaman pemerian (kapal selam, kapal terbang, peluru meriam)

d, peminjaman dialek Igmpar (dialek Pulau Pinang).

e. peminjaman kuno (purnama)

f. peminjaman berpindah (vokal/vowel)

Susur galur peminjaman kata-kata adalah seperti berikut:

Sanskrit - Arab - Indonesia - Inggeris

     Sejarah Kedatangan Bahasa Sanskrit

Bahasa Melayu telah menerima pengaruh bahasa Sanskrit  sejak zaman pra sejarah lagi  lantaran daripada hubungan yang terjalin berabad-abad lamanya antara Kepulauan Melayu dengan India dari segi hubungan perdagangan dan kebudayaan.  Ini menyebabkan beratus-ratus kata Sanskrit diresap masuk ke dalam bahasa Melayu. Kedatangan pedagang India selain daripada membawa barang dagangan juga turut membawa kebudayaan India ke Kepulauan Melayu. Pertembungan antara dua budaya menyebabkan pertembungan bahasa. Di samping itu sami Hindu dan Budha juga turut menyebarkan bahasa Sanskrit  menerusi ajaran agama yang baharu kepada penduduk di wilayah Kepulauan Melayu. Hubungan dua hala antara India dengan Kepulauan  Melayu menyebabkan bahasa Sanskrit diresap dalam pelbagai bidang.

Pengaruh Sanskrit ini terbahagi kepada dua iaitu pengaruh langsung dan pengaruh tidak langsung. Pengaruh langsung iaitu apabila istilah daripada bahasa Sanskrit diterima terus ke dalam kosa kata bahasa Melayu. Ini kerana istilah itu memang tiada langsung dalam bahasa Melayu atau istilah sedia ada tetapi digantikan dengan bahasa Sanskrit kerana lebih elok disebut atau lebih tinggi tarafnya atau istilah yang ada dalam bahasa Melayu tidak lengkap maksudnya. Pengaruh tidak langsung ialah penyesuaian yang dibuat daripada proses pinjaman itu. 

Pengaruh utama adalah dari segi kosa kata, imbuhan dan sistem bunyi. Banyak perkataan baru diterima masuk ke dalam bahasa Melayu. Kebanyakan Batu Bersurat yang ditemui menggunakan bahasa Sanskrit kerana tidak cukup kata dalam bahasa Melayu kuno untuk menyatakan pengertian-pengertian asing serta kesediaan di kalangan tertentu untuk menggunakan bahasa asing yang dianggap lebih standard, lebih tinggi tarafnya dan kemuliaannya. 

Menurut Beg. terdapat 2000 perkataan Sanskrit yang wujud dalam bahasa Melayu. Za’ba pula mengatakan ada 388 perkataan Sanskrit dalam bahasa Melayu. Sungguhnpun begitu jika ditinjau kamus Melayu, mungkin lebih banyak jumlah perkataan Sanskrit  daripada jumlah yang dikatakan oleh Beg dan Za’ba. Antaranya ialah  dalam bidang keagamaan, perdagangan,pemerintahan,tumbuhan,dan haiwan.

  Kosa kata

 Berikut adalah perkataan Sanskrit yang masih digunakan  berdasarkan bidang-bidang tertentu.

Bidang	Bahasa Melayu	Bahasa Sanskrit
Agama dan Falsafah	agama bidadari bakti derma puasa	agama bidadari bakhti dharma upavasa
Istilah Abstrak	asa bencana beza cinta rahsia	asa vancana bheda cinta rahasya
Hubungan Kekeluargaan	bangsa manusia suami isteri dara	vamsa manusya svamin stri dara
Bahagian-bahagian Tubuh Manusia	anggota bahu badan nadi	angagatra bahu vadana nadi
Penyakit	selsema kusta	slesma kustha
Haiwan dan Mergastua	gajah serigala singa angsa	gaja srigala simha hamsa
Tumbuh-tumbuhan	Puspa Kesuma Melati	Puspa Kusuma malati
Fenomena Semula Jadi	Pertiwi Suasana udara	Pethvi Svasana udara
Negara dan Hubungan Kekerabatan	negara negeri mulia anugerah	negara nagari mulya anugraha
Perdagangan dan barangan	harta kerja busana kapur	artha karya bhusana karpura
Bahasa Pembelajaran dan Kesusasteraan	Bahasa Aksara Asrama sastera	Bhasa Aksara Asrama sastra
Angka / Nombor	angka dua juta	anka dvi yutha
Tanda Masa dan Arah	utara kala bila	uttara kala vela
Sifat atau Keadaan	durjana sempurna mesra	durjana sampurna misra

  Imbuhan

 Selain kosa kata Sanskrit ,imbuhannya juga turut dipinjam dalam bahasa Melayu  iaitu imbuhan awalan dan imbuhan akhiran.

Imbuhan awalan Saskrit ialah maha,tata,swa,panca,tuna-.eka-,dwi-,dan tri-

Imbuhan awalan	Kata dasar	Kata terbitan
maha	rani siswa raja	maharani mahasiswa maharaja
Tata-	cara rakyat bahasa	tatacara tatarakyat tatabahasa
pra-	syarat sangka bayar	prasyarat prasangka prabayar
Swa-	daya layan asta	swadaya swalayan swasta
Tuna-	karya wisma	tunakarya tunawisma

Imbuhan akhiran Sanskrit ialah  -man.-wan.-wati dan –nita

Kata Dasar	Imbuhan Akhiran	Kata Terbitan
Seni	-man	seniman
cendekia	-wan	cendekiawan
Seni	-wati	seniwati
biduan	-nita	biduanita

  Sistem bunyi

Vokal dalam bahasa Sanskrit:

a aa i ii u uu R RR L LL e ai o au aM aH

 Konsonan dalam bahasa Sanskrit:

k kh g gh G c ch j jh J T Th D Dh N t th d dh n p ph b bh m y r l v z S s h

Daripada bahasa Sanskrit, kita dapati bunyi seperti /sy/ dan /sw/ seperti

dalam perkataan syurga, swadaya, swasta, swalayan dan swasenyawa.